Đánh giá đầy đủ bút ký ‘Ai đã đặt tên cho dòng sông’ của Hoàng Phủ Ngọc Tường

Đề bài: Phân tích chi tiết bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường

Phân tích tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường

I. Tổ chức nội dung Phân tích tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường (Chuẩn)

1. Mở đầu

*  Giới thiệu về tác giả và tác phẩm:
– Hoàng Phủ Ngọc Tường, sinh năm 1937, là một nhà văn nổi tiếng của xứ Huế với phong cách nghệ thuật độc đáo trong thể loại tùy bút và bút kí.
– Bài kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” được trích từ tập bút kí cùng tên, minh chứng cho cái “tôi” uyên bác, trữ tình của tác giả và vẻ đẹp thiên nhiên Huế.

2. Phần chính

– Tiêu đề bài kí:
+ Sử dụng câu hỏi tu từ, mang tính sáng tạo và độc đáo.
+ Nhấn mạnh vẻ đẹp trữ tình của sông Hương – dòng sông lịch sử, thể hiện khát vọng vươn tới cái đẹp và sự sáng tạo của con người xứ Huế…(Tiếp theo)

>> Chi tiết Dàn ý Phân tích tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường tại đây.
 

II. Văn bản tham khảo Phân tích tùy bút Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường
 

1. Phân tích tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường, mẫu số 1 (Chuẩn):

1.1. Dàn ý Phân tích bài Ai đã đặt tên cho dòng sông
1.1.1. Mở bài:
– Giới thiệu tác giả và tác phẩm.
– Tổng quan nội dung bút kí.
1.1.2. Thân bài:
1.1.2.1. Khám phá vẻ đẹp tự nhiên của sông Hương từ góc độ địa lý:
a) Sông Hương ở thượng nguồn:
– Sông Hương như ‘bản trường ca của rừng già'.
– Sông Hương là ‘Cô gái Di – gan phóng khoáng và man dại'.
=> Sông Hương rực rỡ như cô gái của núi rừng, căng đầy sức sống và tinh tươm.
– ‘Khi vừa rời khỏi rừng, sông Hương trôi đi tựa nàng tiên quyến rũ trong sắc xanh tươi'.
– Sông Hương len lỏi qua các làng quê, phát ra âm thanh thiên nhiên.
– Mặt nước sông Hương tựa như ‘tấm gương phản chiếu vẻ đẹp của Huế dưới ánh đèn vàng lung linh'.
– Trước khi rời khỏi thành phố, sông Hương tựa như ‘người con gái dừng chân trước cổng, biểu tượng của tình yêu và ly biệt'.
b) Sông Hương trong lòng thành phố Huế:
* Gần Huế:
– Sông Hương giống như người du khách trở lại:

+ ‘Ngắm nhìn nơi cuối con đường, có thể thấy bóng cây cầu Nhật Bản, biểu tượng cho sự hiện đại'.
– ‘Khi chạy qua Kim Long, sông Hương lắng dòng chảy mỗi khi qua cồn Hến'.
* Tại thành phố Huế:
– Sông Hương ‘rộng mở như một dải lụa thắm, ôm lấy thành phố Huế yêu thương'.
– Sông Hương ‘mang theo cảm xúc của mình vào trái tim thành phố, làm nó thêm phần đẹp đẽ'.
* Khi sông Hương chia tay Huế:
– Sông Hương lên đường giữa cánh đồng xanh của tre và khu vườn cổ thụ.
– ‘Nhưng lúc chia tay, sông Hương quay lại một lần cuối tại thị trấn cổ Hến'.
1.1.2.2. Khám phá vẻ đẹp văn hóa của sông Hương qua lăng kính thời gian
a) Sông Hương – dòng sông của lịch sử:
– Trong thời kỳ chiến tranh:
+ Lịch sử đã ghi nhận sông Hương là dòng sông hùng tráng với những chiến công lẫy lừng và cũng là nơi chứng kiến nhiều bi thương, hi sinh.
– Trong cuộc sống thường nhật:
+ Sông Hương hiện ra như dòng sông của thời gian, nơi chứa đựng những câu chuyện lịch sử và là một bức tranh thơ mộng trong mắt tác giả.
+ Sông Hương biểu hiện sự thay đổi rõ rệt và đẹp đẽ từ cuộc sống hàng ngày đến những biến động lịch sử, mang trong mình sự giản dị và đáng trân quý.
+ Vẻ đẹp của sông Hương không chỉ là của người Huế mà còn là mỹ cảnh của người Việt Nam.
+ Sông Hương như một cô gái Huế duyên dáng và lịch sự.
b) Sông Hương – dòng sông của thi ca:
– Sông Hương là nguồn cảm hứng vô tận cho thơ ca, và đối với mỗi tác giả, nó hiện ra với hình hài riêng biệt.
– Dòng sông đã hòa lời vào những bản nhạc truyền thống của Huế.
1.1.3. Kết luận:

– Tôn vinh giá trị văn hóa và nghệ thuật của bút kí:
+ Nội dung: Đa dạng vẻ đẹp của sông Hương qua nhiều góc nhìn, cùng với cái tôi say đắm và sự thông thái của tác giả.
+ Nghệ thuật: Kỹ xảo của sự liên tưởng, so sánh tinh tế, lối viết mượt mà và sức sáng tạo vô tận.

1.2. Bài văn Phân tích Ai đã đặt tên cho dòng sông siêu hay:

Khi nhắc tới nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường, Tô Hoài từng nhận xét “Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trong những nhà văn viết bút kí hay nhất của văn học ta hiện nay”. Đúng như vậy! Kết hợp giữa trí tuệ sắc bén và cảm xúc tình cảm, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã tạo nên những tác phẩm bút kí đặc sắc. Tiêu biểu trong đó là tác phẩm “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” nổi bật lên với vẻ đẹp quyến rũ và mê hoặc của sông Hương.

Trước tiên, Hoàng Phủ Ngọc Tường khám phá sông Hương qua lăng kính địa lý. Thượng nguồn của sông Hương là “bản trường ca của rừng già”. Dòng sông Hương vừa oai phong, “vang vọng giữa bóng cây đại ngàn, mạnh mẽ qua những ghềnh thác, xô đẩy như cơn lốc”. Không chỉ có thế, dòng chảy còn trữ tình, thơ mộng “dịu dàng ngây ngất giữa sắc đỏ rực của hoa đỗ quyên rừng”. Dưới cái nhìn tinh tế, sông Hương hiện lên như “Cô gái Di-gan tự do và hoang dại”. Dòng sông được ví như đứa con gái của rừng, được rừng Trường Sơn tạo nên một tâm hồn gan dạ, tự do và trong sáng. Với những so sánh và liên tưởng thú vị, tác giả ca ngợi sức sống mãnh liệt và vẻ nữ tính đầy mê hoặc của con sông xứ Huế. Khi vào đến đồng bằng, sông Hương như “người con gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng đầy hoa dại”. Liên tưởng ấy ca ngợi vẻ đẹp cổ tích, huyền thoại của sông Hương. “Người con gái đẹp” sông Hương, khi được thức tỉnh bởi tình yêu, rực rỡ sau giấc ngủ dài, mang diện mạo hoàn toàn mới đầy lãng mạn. Dòng sông chủ động bắt đầu hành trình “tìm kiếm có ý thức” để đến nơi gặp gỡ với những người tình mong đợi.

Trong lòng thành phố Huế, sông Hương giống như người đi xa tìm đúng đường về “Tâm trạng vui tươi hẳn lên giữa những biền bãi xanh biếc của vùng ngoại ô Kim Long” và nó “Kéo một nét thẳng thực yên tâm để nơi cuối đường nhìn thấy tín hiệu của Huế là cây cầu trắng của thành phố in ngần trên nền trời, nhỏ nhắn như những vành trăng non”. Rõ ràng, sông Hương đã dâng tặng cả cuộc đời mình cho Huế không bảng lại

Không chút nghi ngờ hay do dự. Khi sông Hương đối diện Huế tại Cồn Giã Viên, nó uốn lượn nhẹ nhàng tạo nên một cánh cung về phía cồn Hến. Đường cong này khiến dòng sông mềm mại và uyển chuyển, giống hệt như lời “vâng” thầm lặng của tình yêu. Hoàng Phủ Ngọc Tường đã so sánh sự hữu hình của dòng sông với những cảm xúc vô hình của con người. Dòng sông chứa đựng một nỗi niềm, một cái chớp mắt, một sự bẽn lẽn, và một thỏa thuận ngầm. Sông Hương nằm gọn trong lòng Huế, thành phố đón chào nó với vòng tay rộng mở. Dù không muốn, cuối cùng sông Hương cũng phải rời xa Huế, lưu luyến giữa đám tre xanh và những vườn cau ở vùng ngoại ô Vĩ Dạ. Nhưng như chợt nhớ ra điều gì chưa kịp nói, sông Hương ngoặt dòng một cách bất ngờ, quay lại gặp Huế lần cuối ở thị trấn cổ Bao Vinh. 

Hoàng Phủ Ngọc Tường còn phân tích sông Hương qua góc nhìn thời gian. Trong chiến tranh, sông Hương là một dòng sông anh dũng với những chiến công hiển hách, nhưng cũng chất chứa đau thương với nhiều mất mát và hy sinh. Nó mang trong mình số phận của người Việt Nam qua từng giai đoạn lịch sử. Còn trong cuộc sống đời thường, “Sông Hương là dòng sông của thời gian ngân vang, là sử thi viết giữa màu cỏ lá xanh biếc”. Sông Hương biến đổi mạnh mẽ, từ hùng tráng đến bình dị, để thể hiện vẻ đẹp vĩnh cửu của mình. Đó là dòng sông mang trong mình nét đẹp của con người Huế, mà còn của người dân Việt Nam. Không chỉ là dòng sông lịch sử, nó còn là nguồn cảm hứng cho thi ca. Sông Hương không bao giờ lặp lại mình trong cảm hứng sáng tác nghệ thuật. Tản Đà cảm nhận đó là “dòng sông trắng – lá cây xanh”. Trong cách nhìn của Cao Bá Quát, sông Hương từ dịu dàng, mơ màng trở nên hùng tráng “như kiếm dựng trời xanh”.

Hoàng Phủ Ngọc Tường đã dùng những liên tưởng và so sánh tài hoa, văn phong uyển chuyển, và bút lực phong phú của mình để làm nổi bật vẻ đẹp quyến rũ của sông Hương. Qua đây, người đọc nhận ra cái “tôi” đắm say, tài hoa và sâu sắc của tác giả. 

– – – – – – – – – – – – – – – – – – –  HẾT – – – – – – – – – – – – – – – – – – –

 Hy vọng bài phân tích tác phẩm “Ai đã đặt tên cho dòng sông” này sẽ giúp các em dễ nhớ và hiểu rõ hơn về nội dung tác phẩm. Các em có thể tham khảo thêm các bài mẫu khác như: Cái tôi của Hoàng Phủ Ngọc Tường trong Ai đã đặt tên cho dòng sông; Chất thơ trong Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường. 

Với vốn hiểu biết phong phú về văn hóa, lịch sử, địa lí, triết học, Hoàng Phủ Ngọc Tường luôn kết hợp hài hòa và đầy hấp dẫn giữa chất trí tuệ và trữ tình trong các trang viết của mình. Tùy bút “Ai đã đặt tên cho dòng sông” được viết tại Huế vào năm 1981 là một trong số những tác phẩm xuất sắc, đặc trưng cho phong cách văn chương của ông.

Trước tiên, bằng vốn hiểu biết sâu rộng, ông đã tái hiện rõ nét hành trình của sông Hương với những vẻ đẹp riêng biệt từ thượng nguồn cho đến khi nằm gọn trong lòng thành phố Huế mộng mơ. Khi ở thượng nguồn, sông Hương hiện lên qua những hình ảnh so sánh độc đáo của tác giả. Dòng sông được ví như “một bản trường ca của rừng già, rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn”. Câu văn dài, được chia thành nhiều vế với các động từ mạnh như “rầm rộ”, “cuộn xoáy” cùng những hình ảnh sống động đã tạo nên một sông Hương hùng vĩ và mạnh mẽ. Tuy nhiên, dòng sông cũng mang vẻ đẹp dịu dàng, lãng mạn giữa những vùng đỏ rực của hoa đỗ quyên rừng. ThêmỞ đoạn thượng nguồn, sông Hương được ví như “cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại” – một vẻ đẹp thật giản dị và trong sáng. Cuối cùng, sông Hương tại thượng nguồn dường như là “người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở”. Có vẻ, sông Hương tựa như một cái nôi, như một người mẹ sinh ra và nuôi dưỡng những nét đẹp văn hóa ngàn đời của thành phố Huế. Thông qua hàng loạt hình ảnh so sánh độc đáo, người ta thấy sông Hương ở thượng nguồn hiện lên như một sinh thể đa dạng về tính cách, vừa hùng tráng mãnh liệt, vừa dịu dàng, nữ tính.

Nếu khi ở thượng nguồn, sông Hương là một sinh thể đa dạng về tính cách, khi về tới ngoại vi thành phố Huế, tác giả đã miêu tả vẻ đẹp dịu dàng, trầm mặc của nó. Với đôi mắt quan sát tinh tế, ở vùng ngoại vi của thành phố, sông Hương hiện lên như “người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại” – một người con gái đẹp với những điều cong mềm mại. Dòng sông uốn lượn để khoe, phô diễn những đường cong duyên dáng của mình. Thêm vào đó, sông Hương hiện ra như một cô gái dịu dàng, duyên dáng, luôn tự làm mới bản thân bằng cách thay đổi sắc áo liên tục “sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”. Tại đây, sông Hương còn toát lên vẻ đẹp trầm mặc, “như triết lý, như cổ thi” khi ẩn mình trong “những rừng thông u tịch” và “lăng tẩm đồ sộ”.

Sông Hương thơ mộng giữa thành phố Huế Phân tích Ai đã đặt tên cho dòng sông

Khi ở ngoại vi thành phố, sông Hương hiện lên tựa như một cô gái đẹp – mềm mại, dịu dàng nhưng đồng thời cũng trầm mặc. Tuy nhiên, khi nằm trọn trong lòng thành phố Huế, sông Hương lại mang nét đẹp khác biệt. Trong lòng thành phố, nó tựa như “điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế”. Với vốn hiểu biết phong phú và sâu rộng, tác giả so sánh sông Hương với các dòng sông khác trên thế giới để làm nổi bật sự khác biệt. Trước tiên, so sánh với “sông Xen của Pa-ri, sông Đa-nuýp của Bu-đa-pét”, điểm tương đồng là cùng nằm trọn trong lòng thành phố, nhưng sông Hương vẫn giữ được nét đẹp của một đô thị cổ kính với những cây đa cổ thụ và ánh lửa thuyền chài lập lòe. Thêm vào đó, tác giả so sánh với sông Lê-nin-grat của Nga để thấy sự khác biệt, khi mà Lê-nin-grat chảy nhanh, lưu tốc mạnh, sông Hương lại lặng lờ, chậm rãi, “cơ hồ chỉ còn là mặt hồ yên tĩnh”. Sự chậm rãi ấy của sông Hương có thể cảm nhận qua thị giác, bằng những cánh hoa đăng trôi nhẹ nhàng “như vấn vương của một nỗi lòng”. Ở trong lòng thành phố Huế, sông Hương như bản nhạc trữ tình nhẹ nhàng, chậm rãi dành cho cố đô. Cùng với đó, sông Hương còn hiện lên như “một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya” – một người chơi đàn tài hoa, độc đáo.

Có thể nhận thấy, nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường miêu tả chi tiết, sinh động và độc đáo về hành trình của sông Hương từ thượng nguồn đến khi ra biển. Với tình yêu và đam mê dành cho sông Hương và Huế, ông viết về vẻ đẹp của lịch sử và thi ca. Trước hết, sông Hương hiện lên như dòng sông của lịch sử. Trong suốt chặng đường dài của dân tộc, sông Hương góp phần làm nên trang sử hào hùng. Thời dựng nước, nó là dòng sông biên thùy xa xôi, thời trung đại gắn với tên tuổi anh hùng Nguyễn Trãi. Qua thế kỷ XIX hay trong cuộc cách mạng tháng Tám năm 1945 và cả mùa xuân 1968,

Sông Hương ghi dấu những chiến công hào hùng của dân tộc. Ngoài ra, đây còn là dòng sông của cuộc đời. Như một cô gái dịu dàng của đất nước, khi nghe lời gọi, cô “sẵn sàng hiến cuộc đời để lập nên chiến công” và rồi, khi trở lại cuộc sống bình yên, sông Hương lại trở về là một cô gái dịu dàng. Cuối cùng, sông Hương chính là nguồn cảm hứng thơ ca, dòng sông đẹp này đã không ngừng truyền cảm hứng cho bao nhà thơ, nhà văn. Mỗi nghệ sĩ đều có những cảm nhận riêng về nó, và chúng ta có thể thấy vẻ đẹp khác nhau của sông Hương trong các tác phẩm của Tản Đà, Cao Bá Quát, Bà huyện Thanh Quan…

Tóm lại, với văn phong mê đắm, tài hoa, và tình yêu mãnh liệt dành cho sông Hương cùng xứ Huế mộng mơ, Hoàng Phủ Ngọc Tường qua bút ký “Ai đã đặt tên cho dòng sông” đã thể hiện vẻ đẹp của sông Hương một cách hấp dẫn và sinh động.

——————-HẾT BÀI 1————————-

Tùy bút Ai đã đặt tên cho dòng sông? không chỉ mang đến hình ảnh dòng sông Hương xinh đẹp, mộng mơ của xứ Huế mà còn thể hiện sự am hiểu sâu sắc và tình cảm gắn bó đặc biệt của tác giả. Bên cạnh bài Phân tích tùy bút Ai đã đặt tên cho dòng sông, bạn cũng có thể tham khảo thêm về hình tượng sông Hương cùng chất trữ tình đậm nét trong tác phẩm qua các tài liệu như: Hình tượng sông Hương trong tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông, Vẻ đẹp trữ tình của hình tượng dòng sông qua tác phẩm Người lái đò sông Đà và Ai đã đặt tên cho dòng sông, Cái tôi trữ tình của Hoàng Phủ Ngọc Tường trong tùy bút Ai đã đặt tên cho dòng sông, Phân tích Hành trình đi tìm vẻ đẹp của sông Hương nơi đầu nguồn trong đoạn Ai đã đặt tên cho dòng sông.
 

3.  Phân tích bài Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường, mẫu số 3:

Dù không phải là người gốc Huế mà là người Quảng Trị, từ khi sinh ra, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã sống và gắn bó với đất Huế cho đến tận cuối đời. Chính vì thế, ông có một tình yêu và sự hiểu biết sâu sắc về văn hóa, lịch sử, địa lý của xứ Huế, giúp ông viết nên bài tùy bút này một cách xuất sắc. Văn phong của nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường luôn mang một nét nghệ thuật riêng biệt với sức liên tưởng mạnh mẽ và lối hành văn hòa quyện giữa chất trữ tình và trí tuệ, kết hợp nghị luận sắc bén và suy tư sâu sắc. Chính những đặc điểm đó đã giúp nền văn học Việt Nam có được những trang bút ký đầy giá trị và tuyệt vời đến tận ngày hôm nay.

Tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông được viết vào ngày 4-1-1981 tại Huế, và được in trong tập sách cùng tên. Bài bút ký này gồm ba phần, và đoạn trích mà chúng ta được học nằm ở phần mở đầu, nói về vẻ đẹp thơ mộng và trữ tình của dòng sông Hương lững lờ giữa trời Huế.

Hoàng Phủ Ngọc Tường viết những trang bút ký này với tất cả tình yêu và cảm xúc dạt dào dành cho Huế. Hình ảnh sông Hương trong tác phẩm hiện lên như một cô gái Huế xinh đẹp với mái tóc đen dài, tính cách mới mẻ, khi thì mạnh mẽ, lúc thì dịu dàng uyển chuyển.

Tác giả mở đầu bằng sự am hiểu sâu sắc về địa lý, mang đến cho người đọc cái nhìn về vẻ đẹp đa dạng và phong phú của cảnh sắc thiên nhiên, cùng sức quyến rũ của dòng sông. Sông Hương được nhìn qua vẻ đẹp cảnh quan địa lý của xứ Huế, và vẻ đẹp của tự nhiên hai bên bờ sông cũng được dòng sông tôn vinh, cả hai cùng hợp lại tạo nên một khung cảnh rất Huế, rất thơ mộng. Sông Hương chảy dài qua ba đoạn lớn, giữa lòng Trường Sơn rồi chảy ra…

Tại vùng ngoại vi của thành phố Huế, cuối cùng dòng sông Hương chảy qua trung tâm thành phố, và đúng vào lúc này, dòng Hương Giang đã phản chiếu vẻ đẹp tuyệt mỹ của kinh thành Phú Xuân.

Sông Hương với không gian bao quanh là núi rừng Trường Sơn, phản ánh vẻ đẹp do núi rừng này tạo nên, góp phần tạo nên dòng sông xinh đẹp. Để cụ thể hóa điều này, tác giả đã đưa vào bút ký ba hình ảnh so sánh và nhân hóa đặc biệt ấn tượng: “sông Hương như một bản trường ca của rừng già”, một hình ảnh so sánh hết sức độc đáo và mới lạ, cho thấy sự phong phú và mạnh mẽ trong suy tưởng của tác giả mang đậm sắc thái Hoàng Phủ Ngọc Tường. Sông Hương có vẻ hào hùng, dài bất tận, nằm giữa lòng Trường Sơn với vẻ mặt vừa hùng vĩ vừa hùng tráng nhưng cũng cực kỳ trữ tình. Tất cả thể hiện ở nhịp chảy của nó: “rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn”, “mãnh liệt qua những ghềnh thác”, “cuộn xoáy như những cơn lốc”. Tác giả dùng những động từ mạnh để nhấn mạnh sự hùng tráng của dòng sông. Nhưng dòng sông cũng không kém phần thơ mộng, trữ tình khi chảy qua “những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng” và trong cảnh sắc ấy, dòng sông lại trở nên “dịu dàng và say đắm”. Dòng sông tồn tại như một sinh thể mang những tính cách đối lập nhau nhưng vẫn rất hài hòa, tạo nên một vẻ đẹp đa dạng phong phú, một sức sống mạnh mẽ cho dòng Hương Giang.

Không dừng lại ở đó, khi cảm thấy vẫn chưa thể tả hết vẻ đẹp và tính cách của dòng sông ở đoạn này, nhà văn tiếp tục dùng một hình ảnh nhân hóa đầy sáng tạo. Tác giả ví sông Hương giống như “một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại” giống như bộ tộc sống du mục, tự do mạnh mẽ và hoang dại, gợi liên tưởng đến những cô gái với vũ khúc tình tứ, cháy bỏng, và say mê lòng người. Qua miêu tả của tác giả, dòng sông trở nên có cá tính và tâm hồn rộng mở, chính rừng già đã hun đúc cho nó một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng. Cá tính và tâm hồn ấy là điều mà dòng sông muốn giấu đi, ẩn mình trong núi sâu rừng thẳm, và ngay khi ra khỏi rừng già, nó đã kết thúc phần đời hùng tráng tại cửa rừng và ném chìa khóa vào vực thẳm dưới núi Kim Phụng. Việc Hoàng Phủ Ngọc Tường tìm đến được vùng thượng nguồn con sông cho thấy sự kỳ công, lòng khám phá không ngừng và sự tinh tế trong cảm nhận của nhà văn, đồng thời thể hiện quá trình lao động nghệ thuật công phu và khó nhọc của tác giả.

Ngay sau khi ra khỏi rừng già, sông Hương đã uốn mình và khoác lên mình một nét đẹp hoàn toàn mới lạ, khiến chúng ta có phần ngỡ ngàng và bối rối. Tác giả ví vẻ đẹp của sông Hương như “người mẹ phù sa của vùng văn hóa xứ sở”, mang trong mình vẻ đẹp dịu dàng và trí tuệ, nuôi dưỡng con cái xứ Huế, bồi đắp nền văn hóa hai bên bờ sông cho cố đô bằng dòng phù sa ngọt ngào, ấm áp. Sự lặng lẽ chảy, lặng lẽ cống hiến, tạo nên nền văn hóa rực rỡ, như một người mẹ hiền âm thầm hy sinh, chịu đựng vì con cái, không đòi hỏi gì, chỉ mong con mình khôn lớn, tỏa sáng khắp phương trời. Đến đây, tác giả đã thành công trong việc biến một dòng sông vốn vô tri vô giác thành một sinh thể có cảm xúc, cá tính, và hy sinh như một con người thực thụ, để lại ấn tượng sâu sắc về dòng sông cho người đọc, người nghe.

Bài văn mẫu Phân tích tùy bút Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường

Sau khi chảy qua phần giữa Trường Sơn, sông Hương bắt đầu chặng đường mới tại vùng ngoại vi kinh thành Huế, đi qua vùng Châu Hóa đầy hoa dại, cực kỳ lãng mạn và thi vị. Mang vẻ đẹp của “người gái đẹp”, cô gái ấy, trong cảm nhận của nhà văn, đang nằm ngủ mơ màng, đợi người tình đến đánh thức. Tác giả có…

liên tưởng này là vì ở khúc sông này, nước trôi rất nhẹ nhàng và êm ả. Cuộc hành trình xuôi dòng ra cửa biển Thuận An của sông Hương trở thành một cuộc tìm kiếm có ý thức, tìm kiếm người tình lý tưởng. Chính vì thế, đoạn sông này được ví như một cuộc tìm kiếm và truy đuổi, mang đầy sự hào hoa và đam mê mãnh liệt. Đây là cuộc hành trình của những kẻ yêu nhau tìm về với nhau, giống như nàng công chúa đang đi tìm hoàng tử trong mộng. Dòng sông mang trong mình sức sống và vóc dáng mới, chuyển dòng liên tục, “uốn lượn giữa những khúc quanh đột ngột, len mình theo những đường cong mềm dẻo”. Nhìn dòng sông, tác giả tưởng tượng ra “người con gái đẹp” khoe những đường cong duyên dáng và quyến rũ của mình, một tưởng tượng đầy sự sáng tạo và mạnh mẽ.

Khi sông Hương chảy qua vùng Châu Hóa, không chỉ thể hiện vẻ đẹp dịu dàng và quyến rũ như người con gái mà còn phản chiếu những vẻ đẹp phong phú và đa dạng. “Có khi nước trở nên xanh thẳm”, “mềm như chiếc lụa”, một vẻ đẹp yên bình và dịu dàng đến thế. Khi dòng sông chảy qua những ngọn đồi, mặt nước đoán nhận ánh sáng mặt trời, phản chiếu thành những mảng màu rực rỡ “sáng xanh, trưa vàng, chiều tím”, như bức tranh huyền diệu của dòng Hương Giang. Khi đi qua những lăng tẩm, sông Hương lại trở nên trầm lắng, cổ kính, như đang suy ngẫm về lịch sử của những ông hoàng bà chúa từng sống trong sự huy hoàng, và khi nghe được âm thanh của thành phố, dòng sông như bỗng trở nên tươi mới và trẻ trung hơn rất nhiều.

Cuối cùng, tác giả miêu tả cảnh sông Hương nằm trong vòng tay của kinh thành Huế, giống như người con gái e ấp trong vòng tay của người yêu, chuẩn bị phải rời xa. Tác giả tài hoa khi vẽ nên những hình ảnh độc đáo như “chiếc cầu trắng của thành phố in rõ trên nền trời, nhỏ nhắn như vòng trăng non”, gợi lên một mối tình mới nảy nở của người con gái Huế. Rồi thì “dòng sông mềm hẳn như tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu”, như lòng e thẹn, bẽn lẽn của cô gái Huế trong mối tình đầu đời.

Sông Hương được tác giả so sánh như một điệu “slow” của xứ Huế, chậm rãi và điềm đạm như mặt hồ yên ả, “điệu trôi lặng lờ qua thành phố… Đấy là điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế”, những dòng văn mang theo nhịp điệu chậm rãi, lan tỏa vào lòng người đọc, nhẹ nhàng, êm dịu và tinh tế, đem đến một hình ảnh đầy lãng mạn. Tác giả còn liên tưởng thú vị “sông Nê-va cuốn trôi những phiến băng lô xô”, “mỗi phiến băng mang theo một con hải âu thích thú đứng trên một chân, tận hưởng chiếc thuyền xinh đẹp của chúng”. Tác giả muốn trở thành con chim hải âu trôi nhanh ra biển trên chiếc tàu thủy tinh, cuối cùng không kịp nói lời tạm biệt với bạn bè trên bờ vì tàu trôi quá nhanh, vì thế mà chợt nhớ về sông Hương và “chợt nhận ra cái điệu trôi lặng lờ của nó khi đi qua thành phố”. Điệu trôi này khiến ta liên tưởng đến cô gái, bẽn lẽn nửa muốn đi, nửa lại muốn ở, không nỡ rời xa vòng tay yêu thương của người tình, lòng đầy vương vấn. Với lối viết sinh động và sáng tạo, tác giả biến sông Hương thành một “nàng thơ” vừa cá tính vừa dịu dàng, e ấp trong tình yêu với chàng trai xứ Huế mộng mơ.

Hơn nữa, sông Hương là nhân chứng cho bao thăng trầm và thời kỳ hưng thịnh của kinh thành Huế “vinh quang soi bóng kinh thành Phú Xuân”, những dấu ấn và sự kiện không thể quên của dân tộc Việt Nam, đều được sông Hương chứng kiến và khắc ghi. Sông Hương chính là biểu tượng tuyệt vời nhất, xây dựng cho Huế một hình ảnh thơ mộng, qua nhiều nghìn năm văn hiến của đất nước. Một vẻ đẹp lặng lẽ, ẩn sâu trong đó là nét cá tính, sông Hương đã xuất hiện lâu đời nhưng không bao giờ già cỗi, vẫn giữ trong mình nhiệt huyết yêu đương của cô gái tuổi xuân thì.

Bằng trí tưởng tượng phong phú, liên tưởng sáng tạo, sự quan sát tỉ mỉ, tinh tế, cùng sự hiểu biết sâu sắc về văn hóa và xã hội, tác giả đã…xứ Huế Hoàng phủ Ngọc Tường đã sáng tạo nên một tác phẩm bút ký đặc sắc, gợi lên trong lòng người đọc và người nghe về một bức tranh Huế và sông Hương tuyệt đẹp, đẹp vừa gần gũi, lại vừa thiêng liêng, nhưng cùng lúc cũng rất dịu dàng e lệ. Tất cả dường như hướng độc giả đến niềm khao khát một lần được về thăm Huế, đứng trên cây cầu Tràng Tiền bắc ngang sông Hương mà chiêm ngưỡng dòng sông cho thỏa nỗi lòng.

Hoàng Phủ Ngọc Tường, một danh nhân văn chương và nhà nghiên cứu văn hóa, đã ghi lại dấu ấn trong lịch sử văn hóa Việt Nam. Ông nổi bật với phong cách nghệ thuật độc đáo, mở ra một tầm cao mới cho thể kí Việt Nam trong văn học. Tác phẩm “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” là một trong những tác phẩm xuất sắc của ông, lần đầu được công bố vào năm 1986. Nó là minh chứng rõ rệt cho tài năng nghệ thuật của Hoàng Phủ Ngọc Tường, thể hiện sự uyên bác, thơ mộng và giàu trí tưởng tượng.

Dòng sông Hương đã trở thành trung tâm để nhà văn thể hiện tình cảm và là đối tượng sáng tạo trong công việc thể hiện bản thân. Là biểu tượng của Huế, sông Hương là đối tượng nghiên cứu quen thuộc, tạo nên một vẻ đẹp tinh tế cho vùng đất này. Sông Hương được nhìn nhận từ nhiều góc độ, từ địa lý, lịch sử đến văn hóa và thơ ca.

Dưới góc nhìn địa lý, Hoàng Phủ Ngọc Tường khám phá trực tiếp sông Hương từ thượng nguồn để mô tả những vẻ đẹp đặc sắc. Dòng sông có mối liên hệ mật thiết với dãy Trường Sơn. Có lẽ vì vậy mà được ví như ‘bản trường ca của rừng già với tiết tấu hùng tráng, mãnh liệt'. Sông Hương khi ‘rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt vượt qua ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc dưới đáy vực sâu'. Sông mang vẻ trữ tình, hiện đại ‘lúc dịu dàng, say đắm giữa những rặng dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng.' Hoàng Phủ Ngọc Tường sử dụng biện pháp nhân hóa, khiến người đọc cảm nhận sông Hương như ‘cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại' với ‘bản lĩnh gan dạ, tâm hồn tự do và trong sáng', làm cho dòng sông nổi bật với vẻ đẹp cá tính và oai hùng. Văn phong tác giả đầy mạnh mẽ với hàng loạt từ ngữ: ‘rầm rộ', ‘mãnh liệt', ‘cuộn xoáy', ‘dịu dàng', ‘say đắm', ‘gan dạ', ‘tự do' miêu tả sự thay đổi của dòng sông. Tác giả cũng sử dụng nhiều phép so sánh táo bạo: sông là ‘bản trường ca của rừng già', là ‘cô gái Di-gan', là ‘người mẹ phù sa'. Ông nhân hóa sông trong tưởng tượng với hình ảnh một cô gái, tạo liên tưởng tinh tế và ấn tượng làm cho bức tranh về sông Hương trở nên đa sắc và sâu lắng.

Dòng sông Hương đồng hành cùng nền văn hóa Huế đã được thể hiện rõ trong Phân tích Ai đã đặt tên cho dòng sông

Trước khi vào đến kinh thành Huế, sông Hương trở thành người tình trung thành, dịu dàng. Nàng sông là hình ảnh thơ mộng, nằm giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại. Sông đã thay đổi, hoá thân thành hình dáng mềm mại như tấm lụa, chuyển màu từ xanh sớm, vàng trưa đến tím chiều, dòng chảy êm đềm. Sông Hương hiện lên như triết lý, như cô gái Di-gan. Khi rời khỏi vùng núi, sông Hương tái sinh như nàng tiên trẻ trung, hăng say khám phá. Khi đến với thành phố Huế, sông Hương hòa mình vào vẻ đẹp xanh mướt của Kim Long. Dòng sông uốn cong mềm mại như tiếng ‘vâng' của tình yêu. Sông Hương, người tình duy nhất thuộc về thành phố, niềm tự hào của xứ Huế, đánh thức linh hồn dân tộc với những cống hiến lịch sử, khác biệt so với những dòng sông khác như ánh lửa thuyền chài của linh hồn Mô-te xưa cũ trong đêm sương.

Sông Hương được nhìn nhận đặc biệt qua sự khám phá của các nhà văn, mang đôi chút lãng mạn, kín đáo của tình yêu. Với con mắt hội họa, sông Hương và các nhánh sông tạo nên nét cổ kính của cố đô. Từ góc nhìn âm nhạc, sông Hương như điệu nhạc ‘slow' dành cho Huế, sâu lắng, trữ tình. Với tình yêu sâu đậm, sông Hương là người tình dịu dàng và trung thành, được nhìn nhận dưới nhiều góc độ khác nhau.

Dưới sự miêu tả của Hoàng Phủ Ngọc Tường, sông Hương biến thành hình ảnh quay lại với Huế, giống như lời nói của người con gái sau hành trình dài mới tìm được tình yêu thực sự. Sông Hương làm cho Huế có một vẻ đẹp yên bình và trầm lặng.

Sông Hương là một dòng sông với giá trị lịch sử quan trọng. Trong ‘Dư địa chí' của Nguyễn Trãi, nó được biết đến với cái tên Linh Giang. Qua nhiều thời kỳ, sông Hương đã chiến đấu để bảo vệ biên giới phía Nam của đất nước. Sông đã chứng kiến các sự kiện lịch sử đầy biến động, từ Cách mạng tháng Tám đến mùa xuân Mậu Thân 1986. Nó là chứng nhân sống của thời gian.

Không chỉ từ góc độ địa lí và lịch sử, sông Hương còn được đánh giá qua văn hóa và thơ ca. Tác giả liên kết sông Hương với âm nhạc cổ điển Huế: “Sông Hương như một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya”. Hoàng Phủ Ngọc Tường thậm chí kết nối sông Hương với việc nghe hát trên dòng sông. Ông chỉ ra rằng ‘Toàn bộ nền âm nhạc cổ điển Huế đều bắt nguồn từ dòng sông này, trong một khoang thuyền nào đó giữa tiếng nước rơi bán âm của những mái chèo khuya'. Từ góc độ văn hóa, nghệ sĩ mô tả Nguyễn Du, về Kiều: “Trong như tiếng hạc bay qua – Đục như tiếng suối mới sa nửa vời”. Sông Hương cũng được kết nối với tiếng chuông chùa và tiếng nước vỗ vào mạn thuyền, tạo ra những điệu hò dân gian. Nhà văn còn liên kết nó với truyện Kiều của Nguyễn Du, nơi có truyền thống nhã nhạc cung đình, nguồn cảm hứng cho văn chương và văn hóa.

Gắn liền với thơ ca, sông Hương luôn giữ vẻ đẹp mới lạ qua cái nhìn của các nhà thơ. Hoàng Phủ Ngọc Tường chạm nhẹ vào những dòng thơ xanh của Tản Đà, làm nổi bật hình ảnh sông trắng và lá xanh biếc, chứng minh tâm hồn nhạy cảm của nhà văn. Sông Hương hiện lên hùng tráng như ‘kiếm dựng trời xanh' trong thơ của Cao Bá Quát và buồn bã như nỗi sầu vạn cổ trong thơ Bà Huyện Thanh Quan. Đặc biệt, tác giả thấy sự kỳ diệu khi đặt sông Hương trong bối cảnh của Kiều, tạo nên một dấu ấn riêng về phong cách tác phẩm giàu chất thơ mộng.

“Ai đã đặt tên cho dòng sông?” là tác phẩm nổi bật về sông Hương của xứ Huế, thể hiện cái ‘tôi' độc đáo của Hoàng Phủ Ngọc Tường. Nghệ sĩ tài hoa này diễn tả sông Hương từ nhiều khía cạnh, từ âm nhạc và thơ ca đến lịch sử, văn hóa. Sông Hương trở thành một biểu tượng trữ tình và lãng mạn, kết nối thời gian và văn hóa Huế. Cái ‘tôi' uyên bác của tác giả hiện rõ qua sự sáng tạo đa ngành và tri thức đa dạng để diễn đạt vẻ đẹp của dòng sông. Tác phẩm thể hiện tình yêu sâu sắc của tác giả đối với quê hương và nhấn mạnh cái ‘tôi' trĩu nặng với xứ Huế.

Đoạn văn mô tả ngắn gọn và đầy thơ mộng về sông Hương rõ nét qua góc độ thơ ca. Tác giả khéo léo kết hợp kể chuyện và mô tả, sử dụng nghệ thuật như nhân hóa, so sánh, ẩn dụ để tạo ra hình ảnh sống động. Với từ ngữ phong phú và đa dạng, bài kí ‘Ai đã đặt tên cho dòng sông?' truyền đạt tinh thần và tính cách của sông Hương, từ một thể vô tri vô giác trở nên sống động, đầy hồn, với những biến hoá dịu dàng và mạnh mẽ.

Tùy bút “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” thể hiện lòng yêu quê hương và con người Huế. Tác phẩm này chứng minh vốn hiểu biết sâu rộng của tác giả về văn hóa, nghệ thuật. Bài kí là một minh chứng thành công của Hoàng Phủ Ngọc Tường trong thể loại bút kí và thể hiện cái ‘tôi' cá nhân đặc biệt, trữ tình. Tác giả mang đến bài học về tình yêu thiên nhiên, quê hương, và dành toàn bộ tâm huyết để theo dõi sự thay đổi của sông Hương, đem đến những so sánh táo bạo với hình ảnh cô gái Di-gan, người mẹ phù sa, và người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya.